ເອກະສານພາສາລາວນີ້ ໄດ້ແປມາຈາກເອກະສານທີເປັນພາສາໄທຍ :

https://www.facebook.com/100010047373867/videos/654787241532849/

ເອກະສານພາສາລາວນີ້ ໄດ້ແປມາຈາກເອກະສານທີເປັນພາສາໄທຍ :

ເອກະສານພາສາລາວນີ້ ໄດ້ແປມາຈາກເອກະສານທີເປັນພາສາໄທຍ :

ລາວແພນ ເພັງທີ່ຜິດປົກກະຕິ
ນັກປະພັນ: ລາວ ແພນ
ນັກຂຽນ: ບໍ່ມີຫລັກຖານກ່ຽວກັບຊື່ຂອງນັກປະພັນ. ແລະເນື້ອຮ້ອງ, ແຕ່ວ່າມີຮ່ອງຮອຍເກົ່າທີ່ເຊື່ອວ່າເປັນທັກສະຂອງຄູສອນດົນຕີລາວ ພາຍໃຕ້ວັງນາຢູ່ເມືອງສົມເດັດພຣະປີ່ນເກົ້າ (ໃນລາຊະການຂອງກະສັດ ຮາຊການທີ ໔), ຜູ້ທີ່ຖືກບັງຄັບໃຫ້ເຂົ້າໄປໃນກຸງເທບໃນຊ່ວງສົງຄາມເຈົ້າອານຸວົງໃນແຜ່ນດິນ ຮາຊການທີ ໓, ໄດ້ເອົາຊະນະວຽງຈັນປີ ໑໘໒໖.(ພສ.໒໓໖໙)

ນັກຂຽນເນື້ອເລື່ອງ: ລາວ ແພນ

“ … ຄົນລາວ ເປົາແຄນ ແສນສະເນາະ ມາປູກຝັງກັບຄົນທີ່ມີຄວາມດຸໝັ່ນ.
ມັນແມ່ນຫົວໃຈຂອງເວລາທີ່ຫຍຸ້ງຍາກຈາກວຽງຈັນ. ຕົກຢູ່ໃນເມືອງອາຍຸທະຍາ.

“ເອມມາ, ເຈົ້າ, ເຈົ້າ, ເຈົ້າບໍ່ເຄີຍມີຄວາມຫຍຸ້ງຍາກ, ຫຍຸ້ງຍາກ ລຳ ບາກ, ແລະປະສົບກັບຄວາມຫຍຸ້ງຍາກ, ນີ້ຍາກຫລາຍ, ເຈົ້າໄດ້ສູນເສຍທີ່ດິນ, ບ່ອນຢູ່ອາໄສ, ເຈົ້າໄດ້ສູນເສຍບ້ານເກີດເມືອງນອນ, ພໍ່ຕູ້, ແມ່ຕູ້, ແມ່ເຖົ້າ, ແມ່ເຖົ້າ, ແມ່ຂອງເຈົ້າ, ເມຍຂອງເຈົ້າ, ເມຍຂອງເຈົ້າ, ລູກຂອງເຈົ້າ, ລູກຂອງເຈົ້າ, ຄອບຄົວຂອງເຈົ້າ, ຊົນເຜົ່າແລະລູກໄກ່ໄດ້ ໜີ ຫນີໄປ. ຂອງ ຂ້ອຍ ນີ້ຖືກລອກອອກ. ມັນໄດ້ຕາຍແລ້ວ. ຢູ່ໃນປ່າດົງດົງ.

ບໍ່ມີຜ້າແສ່ວ, ບໍ່ມີຝ້າຍ, ບໍ່ມີຜ້າຄຸມ, ມີແຕ່ລອກ, ເສັ້ນທາງອ້ອມ, ລົມເຢັນ, ສິ່ງນີ້ຫລາຍທີ່ຈະຫລົງທາງ, ລົ້ມລົງ, ຕ້ອງເປັນຄົນທີ່ຂີ້ຄ້ານ, ບຸກຄົນ ສຳ ຄັນ, ມີແຕ່ຄົນດຽວທີ່ສາມາດເດີນທາງ, ຂໍອາຫານ, ຕົກເຂົ້າໄປໃນຕົວເມືອງ, ຕ້ອງໄດ້ເຕະກະຕໍ້, ຝຶກຊ້ອມ ຕໍ່າຕ້ອຍ, ຕະບິດຕະບ້ອຍ ບໍ່ຮູ້ສີ້ນ, ລ້ວນແຕ່ເອົາໄມ້ມອນຂອງລາວ, ເກັບຫຍ້າ, ເອົາມ້າຂອງເພື່ອນຂອງລາວໄປກິນ. ປະເທດ, ສະນັ້ນລາວສາມາດກິນໄດ້, ແຕ່ວ່າລາວມີຄວາມຕຸ້ຍ (ຫິວໂຫຍ) ທຸກຍາກຫຼາຍ, ຄືກັບຄົນທີ່ຕົກຢູ່ບ້ານນາຫອກ (ນະຮົກ), ຄວາມມືດ, ຝົນຕົກ, ການຕົກ, ການເດີນທາງໃນ jade, ສົນທະນາພາສາລາວ, ຖືສາຍພົວພັນ, ຈັບກົບ, ສະ ໜາມ ຝັງສົບ, ດິນທີ່ເປື້ອນ, ດິນ, ດິນ, ຂົມ, ຂົມ, ປາ, ຈັບໄດ້ອ່າງທັງ ໝົດ, ທ້ອງໄດ້ຍືດ, ຈັບຕົວງົວຄວາຍ, ທ້ອງສີຂຽວ, ຈັບໄດ້ທັງສອງສັດ, ຈັບກະປູ, ຈັບ ໜູ, ຈັບ ໜູ, ສີຂາວ ທ້ອງຈັບກົບໄດ້, ຂາຍາວ, ຈັບໄດ້ຍາວຂາ, ເອົາທັງຫມົດ, ເອົາໃຫ້ເຂົາເຈົ້າຕົ້ມແລະກິນກັບເຫຼົ້າ, ເປັນກັມຂອງເຮົາ ເພາະວ່າອ້າຍເຈົ້າວຽງຈັນເພື່ນເອີຍ..”

ເພງລາວແພນນີ້ ຖ້າວ່າຄົນ ໜຶ່ງ ຕ້ອງເວົ້າເຖິງຮູບລັກສະນະເດີມຂອງມັນ ມັນບໍ່ມີຮູບລັກສະນະທີ່ຫວານແລະມ່ວນຊື່ນທີ່ຖືກຫຼີ້ນໃນມື້ນີ້. ເພງພື້ນເມືອງລາວ ແພນ ມັນແມ່ນເພງທີ່ສະທ້ອນເຖິງຄວາມກຽດຊັງ, ຄວາມຢາກ, ຄວາມທຸກທໍລະມານແລະຄວາມທຸກທໍລະມານ, ຄວາມທຸກໃຈ. ເບິ່ງໃຈຮ້າຍ ບາງຄັ້ງມັນມີລັກສະນະອ່ອນໂຍນ. ເຊິ່ງ ໝາຍ ຄວາມວ່າເຮັດໃຫ້ເກີດຄວາມແຄ້ນໃຈ ແລະມີການລະຫລິ້ນທີ່ອ່ອນໂຍນ, ຊຶ່ງເປັນຄວາມ ໝາຍ ຂອງການປອບໂຍນຄົນທີ່ເປັນທຸກ.

ທຳ ມະຊາດຂອງເພງລາວຕົ້ນສະບັບແມ່ນຍ້ອນວ່າມັນແມ່ນບົດເພັງຂອງນັກໂທດລາວທີ່ຖືກ ນຳ ລົງໄປກຸງເທບ. ເມື່ອການຕໍ່ສູ້ຂອງເຈົ້າອານຸວົງເຈົ້າຄອງນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນໃນສະ ໄໝ ລາດຊະວົງຣາມາ໓ນັກໂທດຊາວລາວເຫລົ່ານີ້ແມ່ນປະຊາຊົນທີ່ເຈົ້າຊາຍອະນຸວົງໄດ້ລຸກຮືຂຶ້ນເພື່ອໂຈມຕີບາງກອກ. ເພື່ອປົດປ່ອຍວຽງຈັນຈາກປະເທດໄທ ແຕ່ເມື່ອໄປຮອດນະຄອນຣາຊະສີມາ, ມັນກໍ່ຖືກຕີແລະແຕກ. ນັກໂທດຊາວລາວທີ່ຖືກຈັບໄດ້ຖືກດິນແດນບັງຄັບຢູ່ບາງກອກ. ບັນດາກຽດສັກສີຂອງໄທໄດ້ກະ ທຳ ຄວາມໂຫດຮ້າຍສາຫັດ. ນັກໂທດເຫລົ່ານັ້ນປະສົບກັບຄວາມເດືອດຮ້ອນຫລາຍ. ແຕ່ຍ້ອນວ່ານັກໂທດລາວຂາດການ ນຳ ພາທີ່ເຂັ້ມແຂງ ໂດຍບໍ່ມີການສ້າງຕັ້ງລະບຽບ ເພື່ອລຸກຂຶ້ນແລະຕໍ່ສູ້ກາຍເປັນຄວາມຝັນ. ແມ່ນທໍ້ຖອຍໃຈ ເປັນໄປບໍ່ໄດ້ ວິທີແກ້ໄຂຂອງລາວແມ່ນການສະແດງຄວາມໂກດແຄ້ນ, ຄວາມກະຕືລືລົ້ນ, ຄວາມເຈັບປວດໃຈ, ແລະຄວາມທຸກທໍລະມານໃຫ້ເປັນເພງ. ເພງນັ້ນແມ່ນເພງ ລາວແພນ.ຖ້າທ່ານພິຈາລະນາເນື້ອໃນຂອງເພງລາວເດີມ ລາວແພນ ທ່ານຈະພົບເຫັນເນື້ອເພງທີ່ສະທ້ອນເຖິງຄວາມຮູ້ສຶກຂອງນັກໂທດລາວທີ່ໄດ້ກ່າວມາຂ້າງເທິງ.

ເອກະສານສບັບເປັນພາສາໄທຍ :

ลาวแพน เพลงธรรมดาที่ไม่ธรรมดา
ทำนอง : ลาวแพน
เนื้อร้อง : ไม่พบหลักฐานนามผู้แต่งทำนอง และเนื้อร้องแต่มีร่องรอยเก่าน่าเชื่อว่าเป็นฝีมือครูเพลงดนตรีชาวลาว สังกัดวังหน้าในสมเด็จพระปิ่นเกล้า ฯ (สมัยรัชกาลที่ 4 ) ที่ถูกกวาดต้อนยกครัวเข้ามาอยู่ในกรุงเทพ ฯ คราวศึกเจ้าอนุวงศ์ในแผ่นดินรัชกาลที่ 3 ตีเวียงจัน เพื่อ พ.ศ. 2369

เนื้อร้อง : ลาวแพน
…ฝ่ายพวกลาวเป่าแคนแสนเสนาะ มาสอเพาะเข้ากับแคนแสนขยัน
เป็นใจความยามยากจากเวียงจันทน์ ตกมาอยู่เขตขัณฑ์อยุธยา

“อีแม่ คุณเอ๋ย เฮาบ่เคย จะตกยาก ตกระกำ ลำบาก แสนยาก นี้หนักหนา พลัดทั้งที่ดิน ถิ่นฐาน พลัดทั้งบ้าน เมืองมา พลัดทั้งปู่ พลัดทั้งย่า พลัดทั้งตา ทั้งยาย พลัดทั้งแม่ ลูกเมีย พลัดทั้งเสีย ลูกเต้า พลัดทั้งพงศ์ ทั้งเผ่า ทั้งลูกเต้า ก็หนีหาย บักไทย มันเฆี่ยน บักไทย มันขัง จนไหล่ จนหลัง ของข่อย นี้ลาย จะตาย เสียแล้วหนา ที่ในป่า ดงแดน

ผ้าทอ ก็บ่มีนุ่ง ผ้าถุง ก็บ่มีห่ม คาดแต่เตี่ยว เกลียวกลม หนาวลม นี่เหลือแสน ระเหินระหก ตกยาก ต้องเป็นคนกาก คนแกน มีแต่แคน คันเดียว ก็พอได้เที่ยว ขอทานเขากิน ตกมาอยู่ ในเมือง ต้องถีบกระเดื่อง กระด้อย สีซ้อม ตำต้อย ตะบิดตะบอย บ่ฮู้สิ้น ถือแต่เคียว เกี่ยวหญ้า เอาไปให้ม้า ของเพื่อนมันกิน เที่ยวซมซาน ไปทุกบ้านทุกถิ่น จะได้กิน ก็แต่เดน แสนอึด (อด) แสนจน เหมือนอย่างคน ตกนาฮก (นรก) มืดมน ฝนตก เที่ยวหยก ๆ ถกเขมร ถือข้อง ส่องคบ จับกบ ทุ่งพระเมรุ เปื้อนเลน เปื้อนตม เหม็นขม เหม็นคาว จับทั้งอ่าง ท้องขึง จับทั้งอึ่ง ท้องเขียว จับทั้งเปี้ยว จับทั้งปู จับทั้งหนู ท้องขาว จับกบ ขาเหยียดๆ จับเขียด ขายาวๆ จับเอามา ให้สิ้น มาต้มกิน กับเหล้า เป็นกรรม ของเรา เพราะอ้ายเจ้า เวียงจันทน์เพื่อนเอย”

เพลงลาวแพนนี้ ถ้าหากจะกล่าวกันถึงลักษณะดั้งเดิมของมันทีเดียวแล้ว มันมิได้มีลักษณะอ่อนหวานเร้าวอนดังที่บรรเลงกันอยู่ในปัจจุบันนี้เลย ลักษณะเพลงลาวแพนดั้งเดิม เป็นเพลงที่สะท้อนถ่ายความเคียดแค้น, ความเร่าร้อน, ความทุกข์ทนและทุกข์ระทม, ความปวดร้าว ในบางตอนก็มีลักษณะฮึดสู้ มีลักษณะโกรธแค้น บางครั้งก็มีลักษณะอ่อนโยน ซึ่งหมายถึงการดับอารมณ์เคียดแค้นให้สงบลง และมีการบรรเลงในทางอ่อนหวานอยู่บ้างซึ่งเป็นความหมา่ยของการปลอบใจผู้ที่ทุกข์ยากคั่งแค้น

ลักษณะของเพลงลาวแพนเดิมที่มีดังกล่าวนั้นก็เนื่องมาจากมันเป็นเพลงของพวกเชลยลาวที่ถูกจับกวาดต้อนลงมาอยู่ในกรุงเทพฯ เมื่อคราวศึกเจ้าอนุวงศ์กษัตริย์เวียงจันทร์ในสมัยรัชกาลที่สาม พวกเชลยลาวเหล่านี้คือพวกประชาชนที่เจ้าอนุวงศ์เกณฑ์ลงมาโจมตีกรุงเทพฯ เพื่อปลดแอกเวียงจันทร์จากไทย แต่เมื่อยกมาถึงเพียงนครราชสีมาก็ถูกต้านตีจนแตกยับเยิน เชลยลาวที่ถูกจับได้ถูกกวาดต้อนลงมาในกรุงเทพฯ พวกเจ้าขุนมูลนายฝ่ายศักดินาไทยกระทำการทารุณเอาตามอำเภอใจ พวกเชลยเหล่านั้นได้รับความเดือดร้อนอย่างแสนสาหัส แต่เนื่องด้วยพวกเชลยลาวปราศจากการนำอันเข้มแข็ง ปราศจากการจัดตั้งอันมีระเบียบ การที่จะลุกฮือขึ้นต่อสู้จึงกลายเป็นเรื่องในฝัน เป็นเรื่องท้อแท้ เป็นสิ่งเป็นไปไม่ได้ ทางออกของเขาก็คือระบายความเคียดแค้น ความเร่าร้อน ความปวดร้าว และทุกข์ยากออกมาเป็นบทเพลง เพลงบทนั้นก็คือเพลงลาวแพน ถ้าหากจะพิจารณาดูเนื้อร้องของเพลงลาวแพนเดิม ก็จะได้พบเนื้อร้องที่สะท้อนถ่ายความรู้สึกของเชลยลาวไว้อย่างสมบูรณ์ตามที่กล่าวมาข้างต้น

อ่านเพิ่มเติมได้ที่ : http://www.lc.mahidol.ac.th/lcjournal/FullPaper/JLC33-1-Chaomanat-PP.pdf

ที่มา https://www.dek-d.com/board/view/1599168/
http://x.thaikids.com/phpBB2/viewtopic.php?p=11293&sid=77ddb8ab10573184f8b43e1bca7f92db

วีดีโอจากสารคดี : https://youtu.be/z7gHX7bxDJQ

ຮູບພາບສມັຍລາວຖືກກວດຕ້ອນມາຢູ່ອາຍຸທະຍາປະະທດໄທຍ